પીએમ નરેન્દ્ર મોદીએ ભારતને ગ્રીન હાઇડ્રોજન માટે ગ્લોબલ વૈશ્વિક હબ બનાવવાના વિઝનનું અનાવરણ કર્યું : સસ્ટેનેબલ ફ્યુલ, પ્રોડક્શન તેમજ યુટીલાઈઝેશનમાં નેતૃત્વ કરવાની મહત્વાકાંક્ષી યોજનાઓની રૂપરેખા તૈયાર કરી

• સરકાર મજબૂત નીતિઓ, અત્યાધુનિક સંશોધન અને વ્યૂહાત્મક આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગ સાથે ગ્રીન હાઇડ્રોજન ઉદ્યોગને આગળ ધપાવશે
• મંત્રી શ્રી પ્રહલાદ જોશીએ ગ્રીન હાઇડ્રોજન માટે ભારતના વિઝનને હાઇલાઇટ કર્યું: રૂ 8 લાખ કરોડનું રોકાણ આકર્ષિત કરવું અને 6 લાખ નોકરીઓનું સર્જન કરવું”
• મંત્રી શ્રી હરદીપ પુરીએ ગ્રીન હાઇડ્રોજન માટેના મહત્વાકાંક્ષી લક્ષ્યાંકોનું અનાવરણ કર્યું: $100 બિલિયનનું રોકાણ અને 2030 સુધીમાં 5 મિલિયન મેટ્રિક ટન ઉત્પાદન

નવી દિલ્હી, 11મી સપ્ટેમ્બર 2024: વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે વિડિયો મેસેજના માધ્યમથી દિલ્હીમાં ગ્રીન હાઇડ્રોજન પર બીજી ઇન્ટરનેશનલ કોન્ફરન્સ  (ICGH-2024)નું ઉદ્ઘાટન કર્યું, જ્યાં તેમણે ક્લાઈમેટ ચેન્જ અને ગ્રીન હાઇડ્રોજનના ઉદભવને પહોંચી વળવા ભારતની પ્રતિબદ્ધતા અને વર્લ્ડ એનર્જીના પરિદ્રશ્યમાં એક આશાજનક વૃદ્ધિના રૂપમાં ગ્રીન હાઈડ્રોજન વિશે આશાસ્પદ વાત કરી હતી.

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું  “ભારત સ્વચ્છ અને હરિયાળી પૃથ્વીનું  નિર્માણ માટે સંપૂર્ણ રીતે પ્રતિબદ્ધ છે. અમે G20 દેશોમાં સૌપ્રથમ છીએ જેમણે અમારી પેરિસ એગ્રીમેન્ટની ગ્રીન એનર્જી પરની પ્રતિબદ્ધતાઓને સમય કરતાં પહેલા પૂરી કરી છે.  જ્યારે અમે હાલના ઉકેલોને મજબૂત કરવાનું ચાલુ રાખીએ છીએ ત્યારે અમે નવીન અભિગમોને અપનાવવા પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીએ છીએ.  ગ્રીન હાઇડ્રોજન એક એવી સફળતા છે, જેમાં રિફાઇનરીઓ, ફર્ટિલાઇઝર, સ્ટીલ અને હેવી ડ્યુટી ટ્રાન્સપોર્ટેશન જેવા ક્ષેત્રોને વીજળીથી મુક્ત કરવાની ક્ષમતા છે.”

ભારત સરકારના નવીન અને નવીનીકરણ ઉર્જા મંત્રાલય અને પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રાલય, વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી વિભાગ અને વૈજ્ઞાનિક અને ઔદ્યોગિક સંશોધન વિભાગ  સાથે મળીને  બીજી  ગ્રીન હાઇડ્રોજન 2024 (ICGH2024)ની ઇન્ટરનેશનલ કોન્ફરન્સ આયોજીત કરી રહ્યા છે. સોલર એનર્જી કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (SECI) અને ઇવાય અનુક્રમે ઇમ્પલીમેન્ટેન્શન અને નોલેજ પાર્ટનર છે, જ્યારે  ફિક્કી ઇન્ડસ્ટ્રી પાર્ટનર છે.

વડાપ્રધાને વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, “અમારું લક્ષ્ય ગ્રીન હાઇડ્રોજનના ઉત્પાદન, ઉપયોગ અને નિકાસ માટે ભારતને વૈશ્વિક હબ તરીકે સ્થાન આપવાનું છે.  નેશનલ ગ્રીન હાઇડ્રોજન મિશન 2023માં શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ મહત્વાકાંક્ષાને સાકાર કરવાની દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. આ નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપશે અને  ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનું નિર્માણ કરશે. આ સાથે ઉદ્યોગના વિકાસને ઉત્તેજીત કરશે અને ગ્રીન હાઈડ્રોજન ક્ષેત્રમાં રોકાણ આકર્ષિત કરશે.”

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ રિન્યુએબલ એનર્જી ડેવલપમેન્ટમાં ભારતના નેતૃત્વ પર ભાર મૂકતા જણાવ્યું હતું કે “ભારતની બિન અશ્મિભૂત ઇંધણ ક્ષમતા છેલ્લા એક દાયકામાં લગભગ 300% વધી છે અને અમારી સૌર ઉર્જા ક્ષમતામાં આ જ સમયગાળામાં આશ્ચર્યજનક 3000% વૃદ્ધિ જોવા મળી છે.”

આ અવસરે કેન્દ્રીય કેન્દ્રીય નવીન અને પુનઃપ્રાપ્ય ઉર્જામંત્રી શ્રી પ્રહલાદ વેંકટેશ જોશી એ નવીનીકરણીય ઉર્જા ક્ષમતાના વિસ્તરણ અને ગ્રીન હાઇડ્રોજન વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે સરકારની વ્યૂહાત્મક પહેલોની વિગતો આપી હતી. તેમણે કહ્યું કે, વડાપ્રધાન મોદીના નેતૃત્વમાં ભારત ગ્રીન હાઇડ્રોજનમાં વૈશ્વિક લીડર બનવા તરફ આગળ વધી રહ્યું છે

નેશનલ ગ્રીન હાઇડ્રોજન મિશનનો ઉલ્લેખ કરતાં મંત્રીશ્રીએ કહ્યું કે, એનજીએચએમને ઉર્જા સ્વાવલંબન અને આર્થિક વૃદ્ધિ બંને સુનિશ્ચિત કરીને આ ઉભરતા ક્ષેત્રમાં ભારતને મુખ્ય લીડર્સ તરીકે સ્થાન આપવાના ધ્યેય સાથે શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે, “આ મિશન માત્ર રૂ. 8 લાખ કરોડના રોકાણને આકર્ષવાની અને 6 લાખ નોકરીઓ પેદા કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે પરંતુ આયાતી કુદરતી ગેસ અને એમોનિયા પરની નિર્ભરતામાં નોંધપાત્ર ઘટાડો કરશે, જેનાથી રૂ. 1 લાખ કરોડની બચત થશે.  જેમ જેમ આપણે આગળ વધીએ છીએ તેમ તેમ અમારા પ્રયાસો 2030 સુધીમાં કાર્બન ઉત્સર્જનમાં 5 MMT ઘટાડવામાં પણ યોગદાન આપશે, વૈશ્વિક મંચ પર ભારતને ટકાઉ વિકાસની દીવાદાંડી તરીકે સ્થાન આપવામાં આવશે,”. 

ભારત સરકારના પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસના માનનીય મંત્રી શ્રી હરદીપ એસ. પુરીએ ભારતના રાષ્ટ્રીય ગ્રીન હાઇડ્રોજન મિશન દ્વારા નિર્ધારિત મહત્વાકાંક્ષી લક્ષ્યાંકો પર ભાર મૂક્યો હતો.  તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “2070 સુધીમાં શુદ્ધ  શૂન્ય ઉત્સર્જન હાંસલ કરવાની ભારતની પ્રતિબદ્ધતામાં ગ્રીન હાઇડ્રોજન પર નોંધપાત્ર ધ્યાન આપવા સહિત બહુપક્ષીય અભિગમનો સમાવેશ થાય છે. 2030 સુધીમાં 5 મિલિયન મેટ્રિક ટન ગ્રીન હાઇડ્રોજનનું ઉત્પાદન કરવાનો અમારો ધ્યેય એ આપણી અર્થવ્યવસ્થાને ડીકાર્બોનાઇઝ કરવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. આ માટે જરૂરી છે.  $100 બિલિયનનું રોકાણ અને 125 ગીગાવોટ નવીનીકરણીય ઉર્જા ક્ષમતાના વિકાસથી માત્ર વાર્ષિક 15 મિલિયન મેટ્રિક ટન CO2 ઉત્સર્જનમાં ઘટાડો થશે, પરંતુ અમે પાઇલટ પ્રોજેક્ટ્સ, હાઇડ્રોજન હબ અને મજબૂત નાણાકીય ખર્ચ અને વ્યાપક પ્રોત્સાહક માળખા દ્વારા સમર્થિત આ ક્ષેત્રમાં નવીનતા લાવવા માટેની પહેલો આ મિશનની સફળતા કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો તેમજ ઉદ્યોગ ભાગીદારો બંનેના સહયોગી પ્રયાસો પર નિર્ભર રહેશે.

નવીન અને પુનઃપ્રાપ્ય ઉર્જા મંત્રાલયના સચિવ શ્રી ભૂપિન્દર એસ. ભલ્લાએ ભારતની પુનઃપ્રાપ્ય ઉર્જા સિદ્ધિઓ અને ભાવિ લક્ષ્યોને પ્રકાશિત કર્યા હતા. તેમણે શૂન્ય CO2 ઉત્સર્જન સાથે સ્વચ્છ ઉર્જા સ્ત્રોત તરીકે ગ્રીન હાઇડ્રોજનની ભૂમિકા અને મલ્ટીપલ ક્ષેત્રોમાં તેની વિવિધ એપ્લિકેશનો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો.  શ્રી ભલ્લાએ પ્રધાનમંત્રી પંચામૃત યોજનાને અનુરૂપ ભારતના મહત્વાકાંક્ષી ગ્રીન હાઇડ્રોજન ઉદ્દેશ્યો પર વધુ ભાર મૂક્યો હતો. આમાં 2030 સુધીમાં 500 ગીગાવોટ બિન-અશ્મિભૂત ઊર્જા ક્ષમતા હાંસલ કરવાનો અને 2070 સુધીમાં ચોખ્ખા શૂન્ય ઉત્સર્જન સુધી પહોંચવાના લક્ષ્યાંકોનો સમાવેશ થાય છે. 

શ્રી ભલ્લાએ ગ્રીન હાઇડ્રોજન હબ, સંશોધન અને વિકાસ, કૌશલ્ય વિકાસ તેમજ સંગ્રહ અને પરિવહન જેવા ઘટકોના નિર્માણ માટે પરિવહન અને શિપિંગ ક્ષેત્રોમાં પાયલોટ પ્રોજેક્ટ માટે ફાળવેલ બજેટની પણ ચર્ચા કરી હતી.  2050 સુધીમાં વાર્ષિક 29 એમએમટી સુધી પહોંચવાની યોજના સાથે ભારતમાં હાઇડ્રોજનની માંગ નોંધપાત્ર રીતે વધવાનો અંદાજ છે. તેમણે SIGHT (ગ્રીન હાઇડ્રોજન સંક્રમણ માટે વ્યૂહાત્મક હસ્તક્ષેપ) કાર્યક્રમ, નિયમો, અને કોડ્સ અને ધોરણો વિશે પણ વાત કરી જે દર્શાવે છે કે 152 માનકોની ભલામણ કરવામાં આવી છે, જેમાં 81 અગાઉથી  જ પ્રકાશિત થયા છે. 

ભારત સરકારના મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક સલાહકાર પ્રો. અજય કે. સૂદે  ગ્રીન હાઇડ્રોજન ટેક્નોલોજીને આગળ વધારવામાં વૈજ્ઞાનિક સંશોધનની ભૂમિકા પર આંતરદૃષ્ટિ શેર કરી હતી. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, “ગ્રીન હાઇડ્રોજનને સસ્તું અને માપી શકાય તેવું બનાવવા માટે નવીન સંશોધન અને તકનીકી પ્રગતિ નિર્ણાયક છે. આપણે પડકારોને પહોંચી વળવા અને ગ્રીન હાઇડ્રોજનની સંપૂર્ણ ક્ષમતાનો ઉપયોગ કરવા માટે આર એન્ડ ડીને સમર્થન આપવાનું ચાલુ રાખવું જોઈએ,”

આ સત્રમાં “ભારતની જર્ની ટુવર્ડ્સ એ ગ્રીન હાઇડ્રોજન ઇકોનોમી” નામનું વિડિયો પ્રેઝન્ટેશન પણ દર્શાવવામાં આવ્યું હતું, જેમાં ગ્રીન હાઇડ્રોજન સેક્ટરમાં ભારતની પ્રગતિ અને ભાવિ આકાંક્ષાઓને દર્શાવવામાં આવી.

આ ઉદ્ઘાટન સત્રનું  સમાપન CSIR ના મહાનિર્દેશક અને વૈજ્ઞાનિક અને ઔદ્યોગિક સંશોધન વિભાગ (DSIR)ના સચિવ ડૉ. એન. કલાઈસેલ્વીના આભારના મત સાથે થયું હતું. ડૉ. કલાઈસેલ્વીએ સહભાગીઓ પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરી અને ગ્રીન હાઈડ્રોજન નેતૃત્વ તરફના ભારતના માર્ગને પ્રકાશિત કર્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે, “ભારત ગ્રીન હાઇડ્રોજનમાં પરિવર્તનશીલ યુગમાં મોખરે છે. વિપુલ પ્રમાણમાં પુનઃપ્રાપ્ય સંસાધનો અને નેશનલ ગ્રીન હાઇડ્રોજન મિશન જેવી મહત્વાકાંક્ષી પહેલ સાથે આપણો દેશ વૈશ્વિક સ્તરે નેતૃત્વ કરવા માટે સારી સ્થિતિમાં છે”.